Mens- en Milieuvriendelijk Etsen, Non-Toxic Intaglio Printmaking, by Keith Howard

De chemie van het "nieuwe etsen"
In de technieken waarbij acryl als een afdeklaag gebruikt wordt voor metalen platen, zijn de etsmiddelen gebaseerd op ijzer chloride. Dit etsmiddel is een verzadigde oplossing van corrosieve zoutkristallen, en is door de eeuwen heen altijd gewaardeerd vanwege de nauwkeurigheid van het etsen. In deze tijd verdient het extra lof vanwege het ontbreken van giftige dampen bij het etsen. Ook een ongewild kontakt met de huid heeft weinig schadelijke gevolgen. Evenmin kan het per ongeluk morsen van ijzer chloride leiden tot grote problemen. De lijst van voordelen is eigenlijk te mooi om waar te zijn.
Maar, is dan de vraag, als het zo'n ideaal etsmiddel is, waarom is het dan niet altijd gebruikt?
Het antwoord ligt in de tijdsduur die nodig was voor het etsen. Mede vanwege de omslachtige manier van werken in het verleden was het bebruik van ijzer chloride niet erg efficient.
Tegenwoordig zijn er een aantal technieken beschikbaar die het werken met ijzer-chloride efficienter maken. Sommige van die technieken werden al toegepast in de industrie, en sommige van deze technieken zijn ontwikkeld in de "Edinburgh Printmaking Workshop".
Door allerlei beperkingen van technische aard werd ijzerchloride eigenlijk alleen maar toegepast voor het etsen van koperplaten. Met de introductie van sommige "Edinburgh technieken" is het mogelijk geworden om elke metaalplaat te etsen. Niet alleen meer "normale etsmetalen" zoals koper en zink, maar ook staal, aluminium en messing.
Problemen die traditioneel met het etsen met ijzerchloride genoemd worden hebben te maken met de specifieke kenmerken van ijzer-chloride tijdens het etsproces; als metalen platen in ijzerchloride geëtst worden ontstaat er een soort bezinksel op die plaatsen waar geëtst wordt. Als dit niet regelmatig wordt verwijderd kan dit gaan samenklonteren en de verdere etsende werking belemmeren. Een methode om dit tegen te gaan is het etsen in vertikale zuurbakken, een betrouwbare techniek die in de electronische industrie al werd toegepast, en die in de grafische kunst is geintroduceerd door Keith Howard.
De platen worden vertikaal in een bak geplaatst, in de ijzer-chloride. Hierdoor zal het eventuele bezinksel uit de geëtste groeven vallen en naar de bovem van de bak zakken. Het is aan te bevelen om de bak te voorzien van een luchtpomp, die continue lucht door de bodem van de zuurbak pompt. Hierdoor is er konstant beweging in het bad, hetgeen de duur en kwaliteit van het etsproces ten goede komt. Verder kan het bad worden verwarmd, waardoor het etsen sneller verloopt. Vertikale etsbakken zijn ook geschikt voor het etsen van staalplaten. Metalen als zink en aluminium reageren sneller en kunnen beter in horizontale etsbakken bewerkt worden.

De corrosieve eigenschappen van ijzer-chloride worden duidelijker als we naar de chemische eigenschappen kijken. Een ijzer-chloride-molecuul heeft één atoom ijzer met daar aan gekoppeld drie chloor-atomen. De verbinding tussen het ijzer en het chloor (datgene wat het molecuul bijelkaar houdt) bestaat uit twee electronen (negatief geladen deeltjes) per chloor-atoom. Een ijzer-atoom moet acht electronen hebben om stabiel te zijn, maar het heeft er nu maar zes als zijnde ijzer-chloride. Dit molecuul zal andere atomen proberen reakties aan te gaan om op zo'n manier de twee missende electronen te winnen.
Een dergelijke substantie wordt, strikt genomen, niet gezien als een zuur. De chemische eigenschappen zijn echter zoveel vergelijkbaar dat chemici deze aanduiden als een "Lewis zuur".

IJzer Chloride - Een essentiëel ingrediënt voor het etsen.
IJzer chloride kan worden betrokken van leveranciers van chemische materialen en kan worden geleverd in de vorm van brokken (korrels) of als een verzadigde oplossing. IJzer chloride is relatief goedkoop, zeker als het in grotere hoeveelheden wordt gekocht. Als het mogelijk is verdient een gebruiksklare oplossing de voorkeur. In de industrie worden verpakkingseenheden van 25 liter gebruikt die een dichtheid hebben van 42 tot 45 Baume. De dichtheid/gewicht van het ijzer-chloride kan worden vastgesteld door een zogenaamde hydrometer in de vloeistof te laten zakken.

De schaalverdeling die Baume gebruikt om de soortelijke massa van een vloeistof aan te geven is helemaal nauwkeurig, een reden waarom sommige fabrikanten andere aanduidingen gebruiken. De sterkte van een ijzer-chloride oplossing kan ook worden beschreven als een percentage. Een 40% oplossing geeft dan aan dat de oplossing bestaat uit 40% ijzer-chloride (40% FeCl3) en 60% water. Ik denk dat een 40% oplossing ongeveer overeenkomt met 42-45 Baume.

De concentratie van industrieel toegepaste ijzer-chloride wordt ook wel aangeduid met de letter "P". Als ik ijzer-chloride bestel vraag ik altijd naar de verzadigde oplossing, zonder dat ik daarbij allerlei concentratie-eenheden noem. Vele leveranciers weten er niet genoeg van om te weten wat de concentratie van de vloeistof is. IJzer-chloride geeft een "zware" oplossing, maar boven een bepaalde concentratie zal het ijzer-chloride gaan kristalliseren (boven 45 Baume). Het is gemakkelijk om een sterke oplossing te verdunnen met water, maar daarentegen is het onwerkbaar om een zwakkere oplossing sterker te maken.
IJzer-chloride is redelijk veilig te gebruiken, maar toch is het raadzaam om de ogen te beschermen en handschoenen te dragen tijdens het werken ermee.
De verzadigde ijzer-chloride oplossing van 42-45 Baume is ideaal als basis voor een etsmiddel in een grafische werkplaats. Alleen in bijzondere omstandigheden (bijvoorbeeld het etsen van zeer gevoelige partijen op een lichtgevoelige polymeer film) is het wenselijk om het meer geraffineerde ijzer-chloride te nemen wat in laboratoria wordt gebruikt. Het is echter duurder en het etst minder goed dan de industriële ijzerchloride. De sterkte van de te gebruiken verzadigde oplossing kan verschillen, en daarom moeten er misschien aanpassingen worden gedaan aan de hier te noemen recepten. Als bijvoorbeeld een mengsel van een deel ijzer-chloride en drie delen water niet etst als beschreven in het recept, moet de verhouding aagepast worden totdat de sterkte overeenkomt met het recept. Uiteraard zal er wat moeten worden ge-experimenteerd, maar dit geeft ook voldoening in het grafische gebeuren.

Het maken van een oplossing uit "IJzer-chloride brokken".
Deze brokken dienen zeer voorzichtig te worden behandeld, ze zijn erg corrosief en moeten worden bewerkt voor ze voor het etsen kunnen worden gebruikt.
De kristallen (brokken) moeten in afgesloten plastic vaten worden bewaard zodat toetreding van vocht uit de omgeving niet mogelijk is. De etsoplossing wordt gemaakt door één deel ijzer-chloride kristallen in ongeveer twee delen warm water op te laten lossen bij een temperatuur van ongeveer 40° C. Als citroenzuur ook wordt gebruikt, kan het nu worden toegevoegd. Naarmate het een en ander aan het water wordt toegvoegd komt er warmte vrij, wat weer helpt bij het oplossen. Bij deze thermisch-chemische reakties kunnen zuurdampen vrijkomen. Een goede ventilatie en bescherming zijn noodzaak.

WAARSCHUWING: Het etsen van platen uit verschillende metalen.
Het is absoluut nodig dat verschillende metalen altijd en verschillende baden worden geëtst. Als een plaat per ongeluk in de verkeerde zuurbak wordt geplaatst ontstaan er electrolytische processen, waardoor de ijzer-chloride oplossing wordt vervuild. Als met een plaat van zink of aluminium in een zuurbak plaatst kan dat zelfs leiden tot heftige chemische reakties.

EEN TIP: Verminder de sterkte van het bad!
Voordat een etsoplossing kan worden gebruikt is het aan te bevelen om het bad iets minder sterk te maken, waardoor het onbeheerst etsen kan worden voorkomen. Dit kan worden bereikt door een stukje van het zelfde materiaal als de etsplaat in het bad te gooien en het op te laten lossen. Het kan ook door een kleine hoeveelheid uitgewerkte etsvloeistof aan het bad toe te voegen.

De ontdekking van de "Edinburgh Etch".
Het doel was het zoeken naar een methode waarbij het etsend vermogen van ijzer-chloride volledig werd benut. Kunstenaars hebben in vaak problemen gehad met de "afzetting" van een chemische substantie op de etsplaat. Dat werd vaak opgelost door platen omgekeerd in een zuurbak te etsen, waarbij de vloeistof in beweging diende te blijven.
Dit alles werkte redelijk goed voor koperplaten, maar het etsen duurde vaak uren. Een vertikale etsbak gevuld met een bewegende vloeistof geeft het beste resultaat met bestrekking tot het probleem van de afzetting van kristallen op de plaat.

Gedurende mijn onderzoek benaderde ik het probleem van een andere kant; bestaat er een toevoeging wardoor de kristallen opgelost worden op het moment dat ze gaan ontstaan?
Er waren al wat aanwijzingen dat dit mogelijk was; als een zout werd toegevoegd verbeterde dat het etsend vermogen. Dit kan als volgt worden verklaard; een oplossing van ijzer- chloride bestaat uit opgeloste kristallen; dit oplossingsproces creëert een zwakke verbinding tussen de ijzermoleculen en het water. Dit staat bekend als "hydrolyse". Deze verbindingen belemmeren de mogelijkheid van de ijzerchloride om het tekort aan electronen aan te vullen door metaal-ionen uit de te etsen plaat te "plukken".
Als andere kristallijne substanties zoals natrium-chloride (keukenzout) aan de verbinding worden toegevoegd, wordt de ijzer-chloride geactiveerd. De "hydrolyse"-verbinding met het water wordt nu gedeeltelijk overgenomen door de nieuwe substantie, zodat meer ijzer-chloride moleculen een verbinding aan kunnen gaan met het metaal.

Na het experimenteren met verschillende substanties ontdekte ik een stof dat normaal gesproken meer in de keuken thuishoort; citroenzuur
Als citroenzuur in een zekere mate wordt toegevoegd blijkt de snelheid van het etsen sterk toe te nemen. (de ijzer atomen worden bevrijd van hun verbinding met water). Daarnaast bleek dat er een nieuw etsmiddel was ontstaan met uitstekende etseigenschappen. Verschillende metalen worden met verschillende samenstellingen van dit middel geëtst. Op koper, zink, messing en staal zijn de verschillende mengsels toepasbaar. Het etsproces verloopt uiterst nauwkeurig en zonder de afzetting van kristallen op de plaat. In chemische bewoordingen komt het er op neer dat de individuele moleculen van de zoutkristallen "opgesloten" worden in de koolstofketens van het citroenzuur, en zo opgelost blijven. Daardoor kunnen ze niet kristalliseren en het etsen belemmeren. Hierdoor is het traditionele probleem van ijzer-chloride letterlijk "opgelost".

Het belangrijkste ingrediënt van de Edinburgh etch is citroenzuur. Het is te verkrijgen bij handelaars in chemicaliën en toeleveranciers naar de voetselindustrie.
Citroenzuur wordt geleverd als een wit poeder dat normaal gesproken meer wordt toegepast in cakes en limonade dan in zuurbaden. Het wordt gekocht in de vorm van een droog wit poeder. Voor wat betreft de opslag en de verwerking is het ongevaarlijk. Voor de zekerheid toch een bril dragen en handschoenen tijdens het werken met het poeder.

Het etsen van zinkplaten.
De etsende werking van ijzer chloride voor zink wordt duidelijk verbeterd door het toevoegen van citroenzuur. Zonder toevoeging van citroenzuur etst ijzer chloride een grove lijn in het zink. Met het cintroenzuur wordt de etsing veel scherper, bijna even scherp als bij het etsen van koperen platen. De etstijden zijn bijna even kort als bij het etsen met salpeterzuur. Onderetsen komt veel minder voor als bij het etsen met salpeterzuur en er worden ook geen bellen in het zuur gevormd die zoals bij salpeterzuur verwijderd moeten worden.
De chemische reaktie tussen ijzerchloride en zink houdt zichzelf in stand, waardoor het etsen aggressiever verloopt dan bij koper en staal. Vandaar dat bij het gebruik van zink de nadruk niet ligt op het versnellen van het etsproces maar meer op het afremmen en het beheersen.

Waarschuwing bij het etsen van zink!
Verzadigd ijzer chloride moet niet worden gebruikt bij het etsen van zink. Het dient te zijn verdund, anders wordt het materiaal te snel en te grof weggebeten.
Als een zinkplaat met grote onafgedekte delen in onverdund ijzerchloride wordt gelegd kan er zelfs een reaktie ontstaan waarbij fijne details op de plaat verdwijnen.

Edinburgh Etch voor Zink
Het chemisch proces dat plaatsvindt bij het etsen van het onzuivere zink in ijzerchloride is fundamenteel anders dan bij het gebruik van koper en staal.
Bij het etsen van zink komt een zekere hoeveelheid waterstofgas vrij. Dit is een niet giftig maar brandbaar gas. Het is geen probleem zolang het waterstofgas zich niet kan ophopen. De lucht in een bepaalde ruimte moet een concentratie waterstofgas hebben die hoger is dan 5% om ontbrandbaar te kunnen zijn. Het is zeer onwaarschijnlijk dat deze concentratie wordt bereikt in een geventileerde ruimte.

Mensen die gewend zijn te etsen met salpeterzuur kennen het vrijkomen van waterstofgas; maar bij salpeterzuur komt er ook het zeer giftige stikstof en salpeterachtige dampen vrij die boven het bad blijven drijven. (noot van de vertaler; Hier wordt beweerd dat stikstof een zeer giftig gas is; dat lijkt me onwaarschijnlijk gezien het feit dat onze atmosfeer voor 78% uit stikstof bestaat).
Het is aan te raden om een met ramen open te werken bij het gebruik van ijzerchloride, of een ander ventilatiesysteem te gebruiken.

De Edinburgh etch is een uitkomst voor mensen die de mogelijkheden van het relatief goedkope zink volleding willen benutten. De hier volgende samenstelling is in staat om zink nauwkeurig en snel te etsen zonder dat er een kristallijne afzetting ontstaat. De platen moeten met de te etsen kant naar boven gericht geëtst worden, en het bad hoeft niet in beweging te zijn. Het is zelfs zo dat platen die regelmatig uit het bad gehaald worden voor inspectie minder goed geëtst worden dan platen die met rust gelaten worden. Daarom is het aanbevelenswaardig om eerst een paar proefstukjes te etsen voordat de "grote" plaat wordt geëtst. Er is geen noodzaak om de belletjes waterstofgas te verwijderen. De belletjes zijn zo licht dat ze hierdoor zelf heel snel uit de vloeistof verdwijnen. (bij salpeterzuur ontstaan stikstofdioyde belletjes, die zijn relatief zwaar en daardoor verantwoordelijk voor onregelmatige etsing omdat de plaatselijk de plaat afschermen van het zuur)

Dit etsmiddel voor zink is bruikbaar voor heel gevoelig werk maar ook voor een diepe etsing in een plaat die met een acryl etsgrond bedekt is. Zeker bij een diepe etsing blijkt de nauwkeurigheid van dit etsmiddel; het gaat snel, maar zonder onderetsing. Op kamertemperatuur (20°C) is een plaat met fijne lijnen op harde grond binnen twee minuten geëtst. Een redelijke diepe groef binnen 10 tot 15 minuten, en een nog diepere groef (0,5mm of meer) neemt ongeveer 40 tot 60 minuten. Al deze waarden zijn ongeveer, want de exacte waarden zijn erg afhankelijk van de specifieke omstandigheden.

In een grote grafische werkplaats kan, bij dagelijks gebruik, een etsbad ongeveer 10-14 dagen mee, voor dat het moet worden vervangen. De etsbak moet s'nachts bedekt zijn om verdamping zoveel mogelijk te verhinderen.

Het bad dient te worden vervangen als de vloeistof iets dikker en donkerbruin wordt. Afhankelijk van de samenstelling is het mogelijk dat er een heel dunne laag grijs poeder op de open plaatsen op de plaat wordt gevormd. Dit heeft geen effect op het etsen en kan later gemakkelijk worden afgewassen, maar het is wel een teken dat de etsvloestof dient te worden vervangen.

Gebruik onderstaand recept als een standaard etsvloeistof voor zink:

Normale samenstelling bij het etsen van zink.
1 liter......... verzadigde oplossing ijzer chloride (40%)
500 gram........ citroenzuurpoeder (mag worden verminderd tot 300 gram)
7 liter.........kraanwater (Let op de lokale samenstelling van water!)
De hoeveelheden kunnen worden aangepast, als de verhoudingen maar gehandhaafd blijven. Sommige acryl afdeklagen hebben de neiging om iets te worden onderetst door een Edinburgh etsoplossing met een groot percentage citroenzuur. Als dit gebeurt, kies dan een lagere hoeveelheid citroenzuur.

Andere materialen:
1. Een zuurbestendige bak in een goed geventileerde omgeving. (een foto-bak is voor een korte periode ook voldoende)
2. Een beschermende bril.
3. Zuurbestendige handschoenen

Vul een emmer met twee liter heet water. Voeg langzaam de citroenzuurpoeder toe onder konstant roeren. Pas als het helemaal is opgelost kan de inhoud in de zuurbak gedaan worden. Voeg dan het resterende water toe (5 liter, gebruik nu koud water). Voeg nu de ijzerchloride-oplossing toe, terwijl de oplossing geroerd wordt. Ga hiermee door totdat een gelijkmatige orange gekleurde vloeistof ontstaat. Nadat de sterkte van het bad verminderd is (zie boven), is de oplossing klaar voor gebruik. Als de te etsen plaat ondergedompeld is in de etsvloeistof, is het etsen te herkennen aan het opstijgen van waterstofbelletjes. De vloeistof is doorzichtig, waardoor het proces gevolgd kan worden.

Tip en probleemoplossing
Als er na enkele minuten nog geen bellen opstijgen vanuit, bijvoorbeeld een lijn, is het mogelijk dat de lijn opnieuw getrokken moet worden omdat waarschijnlijk vet de lijn afdekt.

Noot: eigenschappen van leidingwater.
Alle formules en samenstellingen zijn gebaseerd op de eigenschappen van het Schots leidingwater. In gebieden met hard water, d.w.z. als er meer kalk in zit, moet daar rekening mee worden gehouden. Het effect van citroenzuur wordt in hard water kleiner. Daarom dient hard water eerst zacht te worden gemaakt door het voor het gebruik te koken. Ook is het mogelijk om de hoeveelheid citroenzuur te verhogen.

Edinburgh ets voor zink, in speciale situaties
Aquatint
Gebieden op de plaat met aquatint etsen heel snel bij de gewone Edinburgh ets. De grootte van het blootgestelde oppervlak versnelt het bijten zodanig dat een plaatstruktuur die een rijke zwarte toon geeft, al na ongeveer 8 minuten bereikt kan zijn. Derhalve liggen alle grijstonen binnen dit spectrum: lichte grijstonen zijn al na een aantal seconden geëtst, terwijl de donkerder tonen al na enkele minuten bereikt zijn. Vanwege deze etssnelheid is het aan te bevelen om een aantal testplaten te maken, zodat het resultaat beter voorspelbaar wordt. Het diepe zwart wordt snel te lang geëtst en "onderetsing" ontstaat al na tien minuten.

Een zwakke Edingburg ets voor zink
Als je veel met fijne aquatint werkt, of met een andere kwetsbare etsgrond, is het een idee om naast de zuurbak met een normale Edinburgh etsoplossing en tweede bak te gebruiken met een zwakkere oplossing. Het "spectrum" van grijstonen ligt met deze oplossing binnen een etstijd van ongeveer 1 uur. De volgende oplossing is aan te bevelen;
1 liter.............opgeloste verzadigde ijzerchloride (40%)
300 gram .......citroenzuurpoeder
14 liter............kraanwater

Een sterke Edinburgh ets voor zink
Deze sterke oplossing is ideaal als er snel en diep geëtst kan worden. Er komt warmte vrij en hier dient op te worden gelet. Door deze warmteontwikkeling kunnen zuurdampen ontstaan. Daarom is het gebruik van deze oplossing alleen aan te bevelen in goed beheersbare situaties. Daarbij valt te denken aan een geventileerde kast en het gebruik van speciale brillen. Een diepe etsing van ongeveer 1mm zal binnen de tien minuten zijn bereikt. Zelfs het meest fijne detail, die bij zwakkere oplossingen na verloop van tijd kan verdwijnen, wordt bij deze snelle methode weergegeven. De volgende oplossing is bruikbaar;
1 liter............opgeloste verzadigde ijzerchloride (40%)
500 gram.......citroenzuurpoeder
3 liter............kraanwater

Een onregelmatige ets op zink
Zinkplaten kunnen ook worden geëtst in de pure ijzerchloride oplossing. Dit is een interessant alternatief omdat de lijnen heel grof en hoekig zijn. Er zal zich echter een afzetting van zink-oxyde-kristallen vormen op de plaat. De platen moeten daarom schoongeveegd worden om het etsproces te kunnen voortzetten. Hoe langer de plaat geëtst wordt, des te onregelmatiger is de etsing. De plaat moet regelmatig uit de zuurbak gehaald worden, schoongespoeld en onderzocht. Voor een goede grove etsing is het beter om de basisoplossing voor de Edinburgh ets voor zink te gebruiken, maar zonder het gebruik van de citroenzuurpoeder.

De Edinburgh ets voor koper
Etsen gemaakt met behulp van acryl etsgrond, op koper, en geëtst in de Edinburgh etsoplossing, hebben een optimale kwaliteit: Lijnen, vormen en open gebieden worden haarscherp in het metaal gebeten. De afdruk zal dan ook van zeer goede kwaliteit zijn.

Koper reageert minder heftig dan zink. Als er een oplossing van ijzerchloride en citroenzuur wordt gebruikt kan de plaat met de beeldkant naar boven in de zuurbak worden geëtst. De Edinburgh ets tast het koper aan met een snelheid die twee keer zo hoog ligt als bij puur ijzerchloride, en het afzetten van kristallen doet zich niet voor. Dit zeer beheersbare proces, waarbij geen warmte vrijkomt, noch waterstofgas, is iets langzamer dan bij zink. Daarom wordt een redelijk geconcentreerde oplossing gebruikt. Er kan een zuurbak gebruikt worden, zelfs in een grafische werkplaats zonder afzuiging, als er bijvoorbeeld gebruik gemaakt wordt van veiligheidsbrillen en handschoenen. Het regelmatig in beweging houden van het zuurbad is zelfs niet essentieel, maar kan de snelheid wel verhogen.

Omdat er geen afzetting plaatsvindt van kristallen kan er ook geëtst worden in een vertikale etstank, waarbij de vloeistof automatisch in beweging gehouden wordt. De etssnelheid kan dan aanmerkelijk worden verhoogd. Bijvoorbeeld, een redelijk diepe etsing kan bij 20°C al worden bereikt na ongeveer 30-40 minuten onderdompeling in een vertikale etsbak, uitgevoerd met een aquariumpomp. De Edinburgh etsoplossing die hieronder wordt gegeven is een universeel toepasbare oplossing, zowel voor horizontale als vertikale etsbakken. Als citroenzuurpoeder niet beschikbaar is, kan er ook een verzadigde ijzerchloride oplossing worden gebruikt, maar het proces duurt dan wat langer en is minder nauwkeurig;
De oplossing is gebaseerd op de volgende verhoudingen;
4/5.........verzadigde ijzerchloride oplossing (40%)
+1/5.......citroenzuur, die voor 3/4 bestaat uit water
+1/4........citroenzuurpoeder

In echter hoeveelheden, houdt dit bijvoorbeeld het volgende in:
6 liter.........verzadigde ijzerchloride oplossing (40%)
+1,2 liter.....kraanwater
+400 ml......citroenzuurpoeder (volume) wat gelijk is aan 400 gram poeder.

Het mengen; Edinburgh ets voor koper
Vul een emmer met 1.2 liter heet water. Voeg al roerend langzaam de citroenzuurpoeder toe. Als dit opgelost is, giet het mengsel in de ijzerchloride oplossing, al roerend, totdat de vloeistof homogeen is. Giet dit in de etsbak of zuurbak, en "haal de angel eruit" (verminder de sterkte van het bad). De vloeistof is nu klaar voor gebruik. Probeer in de werkruimte de optimale temperatuur te handhaven. Goede resultaten worden verkregen bij een temperatuur tussen 18 - 20°C, maar hogere temperaturen (tot 30°C) kan etsproces doen versnellen. Deze etsoplossing gaat heel lang mee. Soms moet alleen datgene wat verdampt is weer worden aangevuld, maar de vloeistof kan gemakkelijk een jaar aktief blijven zonder veel van de kwaliteit te verliezen. Als de vloeistof uiteindelijk een donkerbruine kleur krijgt is het uitgewerkt en dient het vervangen te worden.

Tip: verdamping
Als de Edinburgh etsoplossingen tijdelijk niet worden gebruikt, dient deze vloeistof worden teruggestort in plastic opslagreservoirs of te worden afgedekt, waardoor verdamping wordt voorkomen.

De "natuurlijke" oppervlaktestruktuur van koper
Onderzoekingen met de Edinburgh ets hebben laten zien dat het mogelijk is om de natuurlijke struktuur van het oppervlak van een koperplaat als een soort fijne aquatint te laten zien. Grijstonen kunnen op die manier worden gemaakt door de plaat eenvoudigweg in een aantal stadia te etsen. Er is verder geen aquatintraster nodig. De aquatint-achtige puntstruktuur kan op elk gedeelte van de afbeelding gemaakt worden. De etsoplossing die hiervoor het meest geschikt is heeft een hoeveelheid citroenzuurpoeder die twee keer zo groot is als bij het standaardrecept. Het proces werkt het beste als er wordt gewerkt met een vertikale etsbak met beluchting.

De Edinburgh etsoplossing voor de "natuurlijke" oppervlaktestruktuur van koper
Meng de 60% ijzerchloride-oplossing (40%) met de 40% citroenzuuroplossing. De citroenzuuroplossing bestaat uit 1/3 deel citroenzuurpoeder, gemengd met 2/3 deel kraanwater.

De Edinburgh ets voor staal
Zacht (gewoon) staal kan het beste worden geëtst in een vertikale etsbak, voorzien van beluchting. Het etsen in een gewone zuurbak is alleen bevredigend als het de vloeistof kontinue geroerd wordt en op temperatuur wordt gehouden. Als de Edinburgh ets gebruikt wordt ontstaat weer de natuurlijke struktuur aan het oppervlak, als een soort aquatint. Als er lang genoeg geëtst wordt is de struktuur zeer geschikt voor een diepe zwarttoon. Als er puur ijzerchloride wordt gebruikt is het proces ongeveer 50% zwakker en is er minder struktuur aan het oppervlak.

De Edinburgh oplossing voor staal
8 liter............verzadigde ijzerchloride oplossing (40%)
+ 3 liter.........kraanwater
+ 500 ml.......citroenzuurpoeder (volume), wat ongeveer gelijk is aan 500 gram poeder
Meng deze ingredienten op dezelfde manier als bij koper.

Andere Metalen
Soms worden twee andere metalen gebruikt voor het etsen, namelijk messing en aluminium. Op het gebied van de plaatkwaliteit is het niet beter dan koper zink of staal, maar als men de plaat zelf als kunstobject ziet, is het zeker de moeite waard om te experimenten met het relatief goedkope aluminium en het goudkleurige messing.

Aluminium reageert, net als zink, heftig op verzadigd ijzerchloride. Het ets goed in verdunde ijzerchloride; normaal gesproken een deel ijzerchloride gemengd met 3 of 4 delen water. Een kleine hoeveelheid citroenzuur kan worden toegvoegd, maar het helpt bij aluminium minder goed tegen afzettingen dan andere metalen. De werkzame oplossing put zichzelf snel uit na heftige reakties, waarbij waterstofgas vrijkomt en een zekere hoeveelheid warmte. Ondanks dit heftige gebeuren is het het proces beheersbaar en kan een diepe etsing binnen 40 minuten tot 1,5 uur bereikt worden (het proces versnelt met de tijd). Aluminium platen moeten altijd goed worden schoongemaakt met een borstel na het etsen, om de kristallijne verbindingen van de plaat te halen.

Vanwege de zachtheid van het materiaal is het zeer geschikt voor mechanische bewerkingen (droge naald enz.) maar is het minder goed te gebruiken voor het afdrukken van grote aantallen prenten. Het materiaal kan niet goed grote drukken verdragen. Messing, een harde legering van zink en koper, kan op dezelfde manier geëtst worden als koper en is een heel geschikt materiaal voor het etsen. Het kombineert de verfijndheid van koper met de robuustheid van geëtst staal. Net als staal geven de open geëtste vlakken een karakteristieke struktuur (als een aquatint) . Door de hardheid van het materiaal is het zeer geschikt voor grotere oplagen. De plaat hoeft niet alleen gebruikt te worden voor de drukeigenschappen, maar kan ook als object op zichzelf gezien worden.